بررسی نقش و تحولات سرمایه اجتماعی جامعه ایران در دفاع مقدس

محقق: مصطفی کریمی

(از آرشیو موضوعی وبلاگ استفاده کنید)

جنگ فی نفسه مذموم است اما به عنوان یک تجربه اجباری و تحمیلی گاه پیامدهایی را در بر دارد که می‏توان با جهت‏دهی صحیح این پیامدها، اثرات منفی آن را کاهش داد؛ بسته به آن که جامعه از چنین تجربه تلخی چه بیاموزد و آموخته‏ها را چگونه به کار برد. جنگ تحمیلی با همه مصائب و مشکلات و ویرانی‏ها، سبب شد در بحبوحه تنگناهای اقتصادی، روانی و اجتماعی، شکل خاصی از روابط اجتماعی شکل بگیرد. این شکل خاص از روابط اجتماعی و هنجارها و ارزش‏های ناشی از آن، سرمایه اجتماعی برای ایران در حال جنگ محسوب می‏شد. در زمان جنگ به دلیل موقعیت بحرانی و بسترهای اجتماعی و فرهنگی و مذهبی جامعه ایران، با نفی گرایشات فردگرایانه و ترویج روحیه جمع‏گرایی، مراودات اجتماعی دستخوش تغییر شد. این شکل خاص از روابط اجتماعی باعث افزایش انسجام ملی و فرهنگی، کاهش قوم‏مداری و تضادها و شکاف‏های مذهبی شد و تک تک افراد جامعه را در یک صف واحد در برابر متجاوز قرار داد. این جنگ یک واقعه کم نظیر در تاریخ معاصر ایران بود که با نبردها، وقایع و رویدادهای دیگر، هم به دلیل وسعت و شدت و هم به علت اشتیاق مردم جهت شرکت در جبهه‏های نبرد تفاوت دارد.

مشارکت همه جانبه ایرانی‏ها از تمام اقوام و ادیان در دفع تجاوز، تعاون و همکاری در کارها، حفظ وحدت ملی در رویارویی با تضادها و تعارض‏های داخلی، انتقال بدون چشم داشت تجربه‏ها، میهن‏پرستی، کمک‏های مالی و جانی در دفاع، از انسجام ملی، روانی و فرهنگی ایرانیان صرف نظر از هر دین و قومی حکایت دارد. عملکرد مردم ایران در جنگ، نمایش تلاش یک ملت منسجم و دارای مشترکات فرهنگی زیادی است که در این فرهنگ جنبه‏های عام آن، جنبه‏های خاص را تحت الشعاع قرار داده است.